KUALA LUMPUR - Gesaan Perdana Menteri, Datuk Seri Ismail Sabri Yaakob pada Perhimpunan Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNGA) baru-baru ini supaya kuasa veto Majlis Keselamatan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UNSC) dimansuhkan, merupakan langkah ke hadapan dalam memastikan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) kembali kepada asas pembentukannya.
Pengkritik menyifatkan veto sebagai elemen PBB paling tidak demokratik, dan merupakan punca utama tiada tindakan diambil terhadap jenayah perang dan jenayah terhadap kemanusiaan, seperti dilihat dalam konflik dan krisis yang berlarutan di dunia terutama di Palestin, Myanmar dan Ukraine.
Dalam Kenyataan Negara pada UNGA ke-77 Jumaat lepas, Ismail Sabri menggesa agar kuasa veto UNSC dimansuhkan, selaras dengan prinsip satu negara satu undi, selain gesaan yang semakin meningkat supaya UNSC, organisasi utama PBB, disusun semula.
Perdana Menteri menegaskan lima anggota tetap UNSC (China, Perancis, Rusia, United Kingdom (UK) dan Amerika Syarikat (AS)) yang mempunyai kuasa veto, menggunakannya untuk manfaat mereka sendiri, dan bukan demi kepentingan dunia.
Malah, sebelum Ismail Sabri, bekas Perdana Menteri Tun Dr Mahathir Mohamad juga pernah menyuarakan pendiriannya mengenai kuasa veto dengan menggesa penguasaan lima anggota tetap UNSC itu ditamatkan.
Pendirian Malaysia untuk menghapuskan kuasa veto ahli tetap UNSC itu turut dikongsi ramai ahli PBB, seorang ahli strategi pertahanan dan ahli geostrategi melihat gesaan itu (menghapuskan kuas veto) tidak akan berjaya.
Timbalan Pengarah Penyelidikan di Pusat Kajian Pertahanan dan Keselamatan Antarabangsa (CDiSS) Universiti Pertahanan Nasional Malaysia, Prof Adam Leong berkata, Perdana Menteri dengan jelas menyatakan bahawa sudah sampai masanya kuasa veto P5 (lima tetap) UNSC, sisa daripada Perang Dunia Kedua, yang tidak menggambarkan dinamik dunia hari ini, disusun semula.
Leong berkata, sepanjang sejarah PBB, banyak konflik tercetus, namun UNSC tidak bertindak akibat veto atau ancaman veto daripada ahli tetap yang ingin melindungi kepentingan negara sendiri dan sekutu mereka.
"Prinsip payung 'keselamatan kolektif' PBB tidak berfungsi. Dunia telah berubah dan melupakannya," katanya kepada Bernama.
Sementara itu, pakar geostrategi Prof Dr Azmi Hassan berkata, cadangan untuk menstruktur semula UNSC bagi meningkatkan keberkesanan dan kredibilitinya hanya dapat diwujudkan dengan persetujuan semua lima kuasa veto sedia ada.
Felow Kanan di Akademi Nusantara bagi Penyelidikan Strategik (NASR) itu berkata, cadangan untuk menstruktur semula badan pembuat keputusan tertinggi PBB tidak akan ke mana tanpa persetujuan lima kuasa besar, sekali gus menyukarkan badan dunia itu untuk kembali kepada asasnya.
Azmi berkata, setiap negara kuasa veto, telah menggunakan kuasa berkenaan untuk menyekat tindakan yang mereka percaya mengancam kepentingan mereka, tanpa mengambil kira manfaat awam yang lebih besar.
"Sebagai contoh, perang Ukraine-Rusia. Ia tidak dapat diselesaikan kerana kuasa veto yang dimiliki oleh Rusia... resolusi yang telah diputuskan tidak dapat dilaksanakan berhubung perang di Ukraine," katanya sambil mengaitkannya dengan resolusi UNSC pada awal tahun ini yang menggesa Rusia segera menghentikan serangkan ke atas Ukraine dan menarik balik semua tenteranya, telah diveto oleh Rusia.
Pada Mei, Rusia dan China menggunakan kuasa veto mereka untuk menghalang resolusi UNSC yang dirangka oleh UK, yang menyuarakan kebimbangannya terhadap krisis kemanusiaan yang semakin meningkat di Myanmar.
Jelas, kuasa veto menyebabkan UNSC tidak bertaring dan tidak mampu memenuhi matlamat yang dikatakan untuk mengekalkan keamanan global.
"Ini menunjukkan kuasa veto yang dimiliki lima kuasa besar itu akan terus menjadi penghalang dalam menyelesaikan sesuatu isu atau konflik global,” katanya,
Leong juga bersetuju dengan Azmi bahawa walaupun desakan yang semakin meningkat untuk perubahan, percubaan untuk reformasi kuasa veto dalam UNSC tidak mudah.
"Satu daripada sebabnya ialah sebarang tindakan diputuskan PBB, hanya UNSC, yang ‘dikawal’ oleh anggota P5 yang mempunyai kuasa veto, mempunyai kuasa untuk melaksanakan keputusan PBB.
"P5 tidak akan mudah melepaskan kuasa veto eksklusif mereka. Kuasa veto mereka dalam badan paling berkuasa di PBB memberi mereka prestij, pengaruh dan kawalan ke atas PBB,” katanya.
Menurut data World Population Review, Rusia paling banyak menggunakan kuasa vetonya, sebanyak 120 kali, diikuti AS sebanyak 82 kali. UK telah menggunakan kuasa vetonya sebanyak 29 kali, Perancis 16 kali manakala China sebanyak 17 kali, sebahagian besarnya digunakan dalam tempoh sepuluh tahun lepas. - Bernama