LANDSKAP ekonomi moden masih didominasi oleh sistem kewangan berasaskan riba (faedah) yang terus memperburuk ketidaksamaan pendapatan, ketidakstabilan ekonomi dan kebergantungan kewangan.
Walaupun kewangan Islam telah muncul sebagai alternatif yang mematuhi syariah, ia masih menghadapi cabaran dalam membentuk dirinya sebagai kuasa transformasi yang sebenar.
Konsep Kewangan Hibrid Islam (Islamic Hybrid Finance - IHF) menawarkan laluan pragmatik ke hadapan dengan mengintegrasikan prinsip kewangan Islam tradisional dengan teknologi kewangan moden (FinTech) serta model ekonomi mampan, bagi mencipta ekosistem kewangan yang kukuh, beretika dan berdaya tahan.
Kewangan Hibrid Islam bertujuan untuk menyediakan sistem ekonomi yang adil, berasaskan perkongsian risiko, dan bebas riba, yang selari dengan realiti ekonomi semasa tanpa mengorbankan etika kewangan Islam.
Persidangan Ekonomi dan Kewangan Islam Sedunia ke-8 dan perbincangan mengenai Beyond IMF: Pelan Transformasi Kemerdekaan Ekonomi Negara-Negara Islam menekankan keperluan untuk perubahan mendasar dalam pemikiran ekonomi - yang melangkaui kebergantungan kepada institusi kewangan Barat dan mewujudkan sistem kewangan Islam yang autonomi, adil, dan mampan.
Riba dan kerapuhan sistem kewangan global semasa Sistem kewangan berasaskan riba secara historis telah dikaitkan dengan:
1. Pertumbuhan ekonomi berasaskan hutang, yang membawa kepada krisis kewangan dan ketidakstabilan ekonomi.
2. Penumpuan kekayaan, di mana elit kewangan mengaut keuntungan berlebihan atas kesengsaraan masyarakat umum.
3. Pasaran spekulatif dan tidak stabil, dipacu oleh manipulasi mata wang fiat, perdagangan derivatif, dan instrumen berasaskan faedah.
Kewangan Islam menolak riba, perjudian (maysir), dan ketidakpastian berlebihan (gharar), serta menyeru kepada sistem kewangan yang mengutamakan perkongsian risiko, transaksi berasaskan aset, dan pelaburan beretika.
Walau bagaimanapun, pelaksanaan perbankan Islam masa kini sering meniru perbankan konvensional, tanpa benar-benar bebas daripada pengaruh mekanisme yang dipacu faedah. Pengenalan Kewangan Hibrid Islam menawarkan kerangka strategik untuk menyelesaikan percanggahan ini dan memperkukuhkan kedaulatan ekonomi negara-negara Islam.
Model baru untuk pertumbuhan ekonomi mampan
1. Melangkaui Perbankan Islam: Ekosistem Kewangan yang Komprehensif
Kewangan Islam tidak seharusnya terhad kepada institusi perbankan Islam yang hanya mengubah suai produk perbankan konvensional. Sebaliknya, perlu diwujudkan ekosistem kewangan yang menyeluruh, termasuk:-
- Penyelesaian FinTech yang patuh Shariah (contohnya, kontrak pintar berasaskan blockchain, pinjaman peer-to-peer, dan kewangan terdesentralisasi).
- Platform crowdfunding Islam, yang menggalakkan pelaburan langsung ke dalam projek beretika dan dipacu oleh komuniti.
- Model kewangan berasaskan waqf dan zakat untuk meningkatkan kebajikan sosial dan keterangkuman kewangan.
- Modal teroka halal dan sukuk untuk menyokong keusahawanan serta pembangunan infrastruktur di dunia Islam.
Dengan melangkaui konsep perbankan tradisional, Kewangan Hibrid Islam boleh mencipta ekosistem kewangan yang pelbagai, inklusif, dan stabil, yang sejajar dengan pertumbuhan ekonomi sebenar dan bukannya keuntungan spekulatif.
2. Perkongsian risiko berbanding pembiayaan berasaskan hutang
Berbeza dengan kewangan konvensional yang mengutamakan penciptaan hutang, Kewangan Hibrid Islam menekankan perkongsian ekuiti dan model perkongsian risiko, melalui:
- Mudarabah (perkongsian keuntungan): Pelabur dan usahawan berkongsi keuntungan dan kerugian secara adil.
- Musharakah (usaha sama): Perniagaan dan institusi kewangan bekerjasama dalam pelaburan tanpa pembiayaan berasaskan faedah.
- Murabaha (pembiayaan berasaskan kos-tambah) dengan harga yang beretika: Transaksi berasaskan aset bagi mengelakkan amalan peminjaman yang menindas.
Dengan mengurangkan kebergantungan kepada hutang dan aset spekulatif, Kewangan Hibrid Islam menjamin kestabilan kewangan jangka panjang dan keadilan ekonomi.
3. Memperkukuh kedaulatan ekonomi melalui Muslim Common Waqf (MCW)
Cadangan Beyond IMF oleh Dr. Hussain Mohi-ud-Din Qadri menekankan keperluan untuk negara-negara Islam mencapai kemerdekaan ekonomi. Konsep Muslim Common Waqf (MCW) adalah satu pendekatan revolusi yang mampu:
- Menghapuskan kebergantungan kepada institusi kewangan Barat seperti IMF dan Bank Dunia, yang sering mengenakan jerat hutang dan penjajahan ekonomi.
- Mewujudkan dana kewangan sendiri yang diuruskan oleh konsortium negara Islam, menggunakan zakat, waqf, dan sukuk Islamik.
- Membiayai projek ekonomi dan infrastruktur strategik di negara-negara Islam tanpa perlu bergantung kepada pinjaman berasaskan faedah.
MCW mewakili peralihan daripada kebergantungan kepada ekonomi kendiri, mengukuhkan kedaulatan ekonomi dunia Islam.
4. FinTech dan Blockchain
Transformasi digital dalam kewangan menyediakan peluang luar biasa bagi pertumbuhan Kewangan Hibrid Islam.
Integrasi Islamic FinTech dan teknologi blockchain dapat:
- Menjamin ketelusan transaksi kewangan, mengurangkan penipuan dan amalan tidak beretika.
- Memungkinkan transaksi mikro dalam mata wang digital bersandarkan emas, menuju alternatif kepada mata wang fiat.
- Memudahkan transaksi kewangan Islam rentas sempadan tanpa keperluan perantara berasaskan faedah.
- Meningkatkan keterangkuman kewangan, membawa perbankan Islam ke populasi yang kurang mendapat akses melalui platform digital.
Kontrak pintar berasaskan blockchain boleh mengautomatikkan dan menguatkuasakan transaksi yang patuh syariah, memastikan kepatuhan tanpa keperluan pemantauan manual.
Peta jalan ke hadapan
Sistem kewangan global kini berada di persimpangan kritikal. Dominasi sistem berasaskan riba telah menyebabkan ketidakstabilan kewangan, ketidaksamaan kekayaan, dan kebergantungan ekonomi, terutamanya di dunia Islam.
Kewangan Hibrid Islam menawarkan alternatif transformasi dan mampan yang menggabungkan:
- Etika kewangan Islam tradisional (perkongsian risiko, keadilan, dan nilai ekonomi sebenar)
- Inovasi kewangan moden (Islamic FinTech, blockchain, dan mata wang digital)
- Reformasi institusi dan strategi kedaulatan ekonomi
Dengan mengadaptasi Kewangan Hibrid Islam, negara-negara Islam boleh membebaskan diri daripada kebergantungan kewangan berasaskan riba, membina ekonomi kendiri, dan memimpin dunia dalam kewangan beretika.
*Mohd Norazam Muhammad ialah pengulas bebas dan penganalisis politik-ekonomi