Lompat tanpa perlu keluar parti

DENGAN empat orang ahli Parlimen Bersatu – Kuala Kangsar, Labuan Gua Musang dan Jeli - berturut-turut menyatakan sokongan kepada PMX Datuk Seri Anwar Ibrahim, seolah-olah wujud fenomena baharu: lompat parti tanpa keluar parti. Bersatu telah menggantung keahlian Ahli Parlimen Kuala Kangsar sepertimana UMNO menggantung keahlian Ahli Parlimen Semberong yang dituduh telah mengkhianati parti. Kedua-dua parti tidak memecat wakil rakyat mereka yang telah lari daripada pendirian parti kerana ini akan membebaskan mereka. Di bawah undang-undang anti-lompatan iaitu Perkara 49A dalam Perlembagaan Persekutuan, jika seorang ahli Parlimen keluar parti secara sukarela, maka beliau akan kehilangan kerusi dan perlu diadakan pilihan raya kecil. Akan tetapi, jika wakil rakyat tersebut kehilangan keahlian secara automatik tanpa keputusan budi bicara oleh pimpinan parti, misalnya akibat tidak membayar yuran keahlian dalam kes kebanyakan parti, maka undang-undang itu akan digunakan dan wakil rakyat tersebut akan dihukum. Keputusan untuk mengecualikan ‘pemecatan’ sebagai sejenis ‘perbuatan keluar parti’ ada rasionalnya. Jika pemimpin parti boleh sewenang-wenangnya memecat wakil rakyat, maka mana-mana kerajaan dengan majoriti mudah boleh melepasi diri daripada pemantauan Parlimen. Ini kerana wakil rakyat kerajaan (backbenchers) tidak berani mengingkari keputusan parti sekalipun keputusan itu merugikan atau ditentang pengundi. Pengecualian ‘pemecatan’ daripada kuasa undang-undang itu dikehendaki Bersatu semasa penggubalan juga atas sebab yang munasabah. Presidennya Tan Sri Muhyiddin Yassin dipecat daripada UMNO kerana menentang rasuah 1MDB dan Bersatu tidak ingin beliau dilabelkan sebagai ‘katak’. Sama ada ahli Parlimen boleh mengambil pendirian yang berlainan daripada parti, termasuk pada perkara keyakinan dan belanjawan kerajaan, adalah persoalan yang berkaitan tetapi berasingan. Sekiranya undang-undang itu mengawal pendirian wakil rakyat dalam segala perkara, maka wakil rakyat sudah hilang autonomi mereka dan menjadi pak turut atau boneka parti mereka. Sebaliknya, jika wakil rakyat boleh menyokong mana-mana parti dalam pembentukan atau pemecatan kerajaan, tanpa keluar parti, seperti keadaan sekarang, maka gagallah tujuan undang-undang itu untuk menjamin kestabilan politik. Inilah dilemanya. Terlalu ketat, memudaratkan. Terlalu longgar, juga memudaratkan. Untuk menutup ‘lubang’ ini, DAP dan Amanah telah mengambil pendekatan sangat ketat dengan meminda perlembagaan parti agar mana-mana wakil rakyat yang mengingkari sebarang arahan parti – tidak terhad pada isu keyakinan dan belanjawan – dalam pengundian dalam Parlimen atau Dewan Undangan Negeri (DUN). UMNO turut mengambil langkah yang sama selepas PRU15. Bersatu boleh turut meminda perlembagaannya. Akan tetapi, ahli-ahli Parlimen Kuala Kangsar, Labuan, Gua Musang dan Jeli akan kekal dengan kerusi mereka sekalipun setelah pindaan perlembagaan parti. Selagi pembangkang tidak mempunyai bilangan wakil rakyat yang cukup menjatuhkan kerajaan, ketiga-tiga pelompat ini boleh terus mengundi bersama PN jika berlaku belah bahagi – undian yang merekod ahli mana sokong pihak mana. Kerajaan akan menang dalam belah bahagi, dan 74 undi (bukan saja 71 undi) PN tidak bermakna, kerana semua orang tahu hati empat orang wakil rakyat telah pun beralih. Kerana kaedah ini tidak berkesan dalam melindungi pembangkang, maka Bersatu tidak dapat menghalang pelompat yang kelima dan seterusnya. Untuk mencegah gejala baru lompat parti, PN perlu berdamai dengan kerajaan dan menggerakkan reformasi institusi yang mengukuhkan parti. Buah lontar dimakan nuri Daun nipah dijadikan atap Main api akhirnya bakar jari Jatuh tangga sebelum tepuk atap * Profesor Wong Chin Huat ialah Timbalan Ketua (Strategi), Pejabat Asia, Rangkaian Penyelesaian Pembangunan Mampan PBB (SDSN-Asia) di Universiti Sunway