Kelebihan institusi Raja Berperlembagaan

PRINSIP kedua dalam Rukun Negara ialah ‘Kesetiaan kepada Raja dan Negara’. Sungguhpun kita selalu berikrar untuk mendukung prinsip ini, mungkin ada yang masih tidak faham inti patinya. Raja dalam konteks ini ialah Raja Berperlembagaan iaitu salah satu bentuk demokrasi di samping alternatif lain seperti Republik Berparlimen dan Republik Berpresiden. Kesetiaan kepada Raja dan Negara sebenarnya adalah kesetiaan kepada demokrasi yang beraja. Negara seperti Brunei, Emiriah Arab Bersatu dan Arab Saudi ada raja dan ada perlembagaan tetapi bukan sistem Raja Berperlembagaan. Di negara-negara ini, raja bukan saja ketua negara, tetapi juga ketua kerajaan yang memegang kuasa memerintah. Sebagai contoh, Sultan Brunei, Sultan Hassanal Bolkiah juga adalah Perdana Menteri Brunei. Ini dinamakan sistem Raja Mutlak, yang bukan demokrasi. Raja Berperlembagaan bermaksud raja cuma ketua negara, tetapi bukan ketua kerajaan. Contoh sistem raja berperlembagaan termasuklah United Kingdom (UK), Belanda, Sweden, Sepanyol dan Jepun. Raja Charles III dan sebelum ini bondanya, Ratu Elizabeth II adalah ketua negara bukan saja kepada UK tetapi 14 buah negara Komanwel yang lain termasuk Australia, Kanada dan New Zealand. Baginda adalah simbol perpaduan dan kebesaran untuk 15 buah negara ini tetapi tidak memegang kuasa sebenar. Kuasa pentadbiran terletak pada perdana menteri yang dipilih rakyat, seperti Rishi Sunak di UK, Justin Trudeau di Kanada dan Anthony Albanese di Australia. Sehingga kurun ke-19, dari Rusia ke Iran, dari Jerman ke Thailand, banyak negara adalah sistem Raja Mutlak. Akan tetapi, Raja Mutlak kehilangan keabsahannya di kebanyakan negara apabila rakyat ingin menentukan nasib sendiri dan memilih pemerintah mereka. Mereka tidak lagi percaya bahawa kerabat raja mendapat mandat daripada Tuhan, pastinya adil, ‘tidak pandai membuat salah’, ataupun sekurang-kurangnya DNA mereka lebih pandai dalam memerintah. Peralihan daripada sistem Raja Mutlak mengambil dua jalan. Dalam jalan yang bersifat evolusi, UK sebagai contoh, raja dikekalkan tetapi cuma sekadar ketua negara yang bersifat simbolik, kuasa ketua kerajaan dipindah kepada perdana menteri. Dalam jalan yang bersifat revolusi, Amerika Syarikat (AS) sebagai contoh, raja disingkir dan digantikan dengan presiden yang kekal sebagai kedua-dua ketua negara dan ketua kerajaan, tetapi mandatnya datang daripada rakyat, bukan saja tidak boleh diturun-temurunkan, malah boleh dipecat dalam pilihan raya. Dalam abad ke-19, pernah berlaku debat yang membandingkan kelebihan antara Raja Berperlembagaan dan Republik Berpresiden. Walter Bagehot, seorang pemikir perlembagaan UK, mendakwa bahawa Raja Berperlembagaan lebih baik kerana pemisahan fungsi ketua negara dan ketua kerajaan. Raja boleh kekal popular sebagai simbol perpaduan negara kerana tidak campur tangan dalam politik. Perdana menteri pasti perlu terlibat dalam politik dan senang mengundang kebencian, tetapi mereka boleh diganti. Maksudnya, apabila politik memisahkan rakyat, raja yang tidak berpolitik boleh menyatukan. Kebijaksanaan Bagehot terbukti lebih sekurun kemudian dengan pemerintahan Presiden Trump yang egoistik dan populis, suka menyerang institusi-institusi kerajaan dan memecahbelahkan masyarakat AS. Memanglah bahaya apabila ketua negara bergiat dalam politik sampai rakyat pecah belah dan dendam sesama lain. Kita bersyukur kerana kita ikut model sistem Raja Berperlembagaan ala UK dan bukan Republik Berpresiden AS. Dirgahayu Raja Berperlembagaan dan demokrasi berparlimen! Sibuk emak masak di dapur, Wanginya aroma gulai itik; Teratai cantik tak terkena lumpur, Raja mulia tak campur politik. * Profesor Wong Chin Huat ialah Timbalan Ketua (Strategi), Pejabat Asia, Rangkaian Penyelesaian Pembangunan Mampan PBB (SDSN-Asia) di Universiti Sunway