Formula ampuh politik perpaduan

MELANGKAH masuk ke tahun baharu 2024, khabar angin tentang ‘Langkah Dubai’ membuai persepsi dan memori. Memandangkan imbauan kepada ‘Langkah Sheraton’ yang membawa kepada pertukaran kerajaan seterusnya menghumban negara kepada ketidak tentuan politik berterusan menjadikan khabar angin itu mengerikan ilusi. Diperhatikan, apa juga nama yang diberikan, langkah itu membawa maksud kepada pertukaran kerajaan melalui pembentukan pakatan kerjasama politik bergabung bagi membentuk majoriti menguasai Parlimen. Kaedah ini lazimnya tidak melalui mandat pilihan raya dan bertentangan dengan prinsip moral, sekalipun ia tidak melanggar perlembagaan. Namun, ia tetap menyerlahkan hakikat bahawa keterpecahan dan polarisasi kaum dalam pola pengundian di samping kekuatan parti-parti yang seimbang dalam menguasai kelompok dan demografi pengundi tertentu menyukarkan mana-mana parti untuk menguasai majoriti secara bersendirian. Lantas formula koalisi dan permuafakatan menjadi mekanisme terbaik bagi membentuk kerajaan. Ini fakta yang jelas sejak pilihan raya diperkenalkan sebagai mekanisme terpenting menggerakkan institusi politik dan pentadbiran negara. Sejak era Parti ‘Kapal Layar’, Parti ‘Dacing’, Pakatan Harapan sampailah kepada Kerajaan Perpaduan, hampir mustahil untuk mana-mana parti menjadi kerajaan tanpa adanya kerjasama dan pakatan. Untuk rekod, politik gabungan merujuk kepada senario politik di mana pelbagai parti politik berkumpul untuk membentuk kerajaan atau untuk mencapai matlamat politik yang sama. Ini biasanya berlaku apabila tiada parti tunggal memenangi majoriti mutlak dalam pilihan raya, bermakna tiada parti yang memperoleh lebih daripada 50 peratus jumlah kerusi di Parlimen. Politik gabungan sering dilihat sebagai satu cara untuk memupuk keterangkuman, menampung pelbagai sudut pandangan, dan menangani kepentingan pelbagai masyarakat negara yang rencam dan berbilang kaum seperti Malaysia. Ciri-ciri utama politik gabungan termasuklah amalan berkongsi kuasa, berunding dan berkompromi dalam pelbagai isu dasar untuk mengekalkan kestabilan kerajaan, permuafakatan dalam membuat segala keputusan dan yang paling penting, kesederhanaan dan keterbukaan. Kerana tanpa kesederhanaan dan keterbukaan, sukar untuk mana-mana pihak bekerjasama dan mengekalkan kestabilan gabungan politik, apatah lagi bagi negara yang mengamalkan demokrasi berparlimen, di mana kerajaan dibentuk berdasarkan sokongan majoriti dalam Parlimen. Keberkesanan dan kestabilan kerajaan gabungan boleh berbeza-beza, bergantung kepada kemahiran berkompromi dan berunding antara parti yang bergabung dalam mengemudi landskap politik yang pelbagai. Era Kapal Layar dan Dacing jelas memperlihatkan itu. Namun era itu sudah jauh meninggalkan kita disebabkan perubahan dan perkembangan masa. Cumanya ia tetap tidak mengubah kerangka asas dan utama, iaitu politik Malaysia hanya akan stabil dan berjaya dengan pembentukan gabungan parti yang mempunyai ideologi, dasar atau kawasan pilihan raya yang berbeza untuk bekerjasama dan berkongsi kuasa kerana matlamat utama adalah untuk mewujudkan kerajaan yang stabil dengan menggabungkan kekuatan dan sokongan pelbagai parti dalam suasana perpaduan. Selagi mana empat unsur ini masih mendominasi; kerencaman etnik, polarisasi politik, kekuatan wilayah Sabah dan Sarawak serta pengekalan amalan majoriti mudah first-past-the-post dalam sistem pilihan raya, formula gabungan akan terus relevan sebagai kunci kestabilan politik. Justeru, kalau sudah maklum bahawa itulah hakikat dan kuncinya, mengapa orang politik masih terus ghairah bercakap tentang menukar kerajaan dengan cara menebuk atap? Kerana persoalan boleh atau tidak bukan isunya. Kemampuan ia untuk stabil dan bertahan serta sejauh mana ia mewakili semua kelompok dengan terbuka dan sederhana itu yang menjadi persoalan. Benar formula politik gabungan boleh membawa kestabilan dan kepelbagaian dalam pemerintahan. Namun ia juga boleh menghadapi cabaran dalam aspek ideologi dan kepentingan politik dalam jangka panjang. Justeru, kejayaan atau kegagalan formula politik gabungan sentiasa bergantung kepada dinamika politik semasa dan cara parti-parti menguruskan perbezaan mereka sebagai sebuah gabungan. * Mujibu Abd Muis ialah Pensyarah Kanan Sains Politik, Fakulti Sains Pentadbiran & Pengajian Polisi (FSPPP), Universiti Teknologi Mara (UiTM).