Demokrasi ala-Westminster

APABILA Alexander Boris de Pfeffel Johnson berjaya mengemudi Parti Konservatif pimpinannya menang bergaya pada pilihan raya umum (PRU) di United Kingdom (UK) pada 12 Disember 2019, pemerhati politik ketika itu berpendapat beliau bukan sahaja akan kekal sebagai Perdana Menteri bagi tempoh lima tahun, bahkan akan memimpin parti itu untuk PRU seterusnya pada penghujung 2024. Dikatakan demikian kerana parti diterajuinya menang dengan majoriti 80 kerusi – undi popular tertinggi pernah diperoleh mana-mana parti politik sejak 1979. Dengan 365 kerusi dalam House of Commons yang dimiliki Parti Konservatif, Perdana Menteri yang terkenal dengan nama singkatnya, Boris Johnson itu hampir mustahil untuk dijatuhkan. Namun, mereka yang mengikuti perjalanan politik Johnson, seorang pemimpin agak esenterik dengan rambut tidak bersikat kemas itu tentu tahu nasib politik yang dialaminya. Pada 6 September 2022, beliau yang menjadikan Winston Churchill sebagai idolanya meletakkan jawatan apabila kepimpinannya tidak lagi mendapat kepercayaan ahli Parlimen partinya sendiri. Tindakan Johnson melantik pemimpin tertentu yang dicurigai moral mereka ke dalam kerajaan dan perbuatannya mengadakan majlis sosial tatkala perintah berkurung dikuatkuasakan bagi mengawal Covid-19 menyebabkan beliau kehilangan jawatannya. Johnson diganti oleh Mary Elizabeth Truss sebagai Perdana Menteri setelah beliau menang menjadi ketua Parti Konservatif menggantikan Johnson pada 6 September 2023. Namun, wanita itu hanya bertahan 44 hari apabila gagal melaksanakan janji ekonomi dan kewangannya sewaktu berkempen untuk menjadi ketua Parti Konservatif. Atas desakan ahli-ahli Parlimen Konservatif yang lain, beliau melepaskan jawatan Perdana Menteri. Maka, pada 24 Oktober 2023, Rishi Sunak, warga British keturunan India yang kalah kepada Truss dalam pemilihan Ketua Parti Konservatif, sebulat suara diangkat menjadi pemimpin parti tersebut yang melayakkan beliau menjadi Perdana Menteri pada 25 Oktober. Jelas bahawa dalam demokrasi ala-Westminster seperti diamalkan di UK, menjatuhkan Perdana Menteri dan kerajaan dipimpinnya tanpa menunggu PRU diadakan tidak menjadi isu. Perbuatan itu tidak dianggap sebagai penderhakaan kepada raja atau tidak mengikut perlembagaan. Hal itu kerana kedudukan tertinggi dalam kerajaan ditentukan oleh 650 ahli Parlimen yang dipilih oleh pengundi pada PRU. Raja Charles III dan Ratu Elizabeth II sebelum itu tidak pernah campur tangan dalam menentukan siapa layak menjadi Perdana Menteri. Baginda menyerahkan kepada parti-parti politik dan ahli Parlimen yang mewakili rakyat bagi menentukan kedudukan tersebut. Misalnya, apabila tidak ada parti menang majoriti mudah dalam House of Commons pada PRU 2017, Parti Konservatif pimpinan Perdana Menteri, Teresa May membentuk kerajaan campuran dengan sebuah parti politik di Ireland Utara. Hal yang sama berlaku pada 2010 apabila Parti Konservatif menubuhkan kerajaan campuran dengan Parti Liberal kerana tiada parti tunggal mendapat majoriti untuk berkuasa. Ia dibolehkan kerana dalam sistem demokrasi ala-Westminster di UK, pemimpin mana-mana parti politik atau gabungan parti politik yang memperoleh majoriti mudah sebanyak 326 kerusi Parlimen layak menjadi Perdana Menteri. Lagi besar majoriti dimiliki, lagi stabillah kerajaan dipimpinnya seperti yang berjaya dilakukan oleh Johnson pada PRU 2019. Bagaimanapun, majoriti besar juga belum menjamin seorang Perdana Menteri itu dapat bertahan sehingga mandat lima tahunnya berakhir. Apa yang dialami Johnson ialah testimoni kepada hakikat tersebut. Dengan kata lain, pengalaman politik di UK membayangkan bahawa menukar Perdana Menteri dan kerajaan tanpa menunggu PRU diadakan adalah lebih mudah dilakukan dari dalam iaitu dalam kalangan parti politik yang berkuasa itu sendiri. Namun, tidak mustahil Perdana Menteri dan kerajaan bertukar secara luaran sekiranya gabungan parti politik yang berkuasa bercakaran sesama sendiri dan bersedia menyokong parti-parti lawan untuk mengambil alih kuasa. Dalam politik apa pun boleh berlaku. * Chamil Wariya ialah Pengarah VOA MEDIA NETWORK, penyedia kandungan faktual.