Proses merakyatkan dasar

KONTROVERSI dan perdebatan umum tentang keputusan kerajaan yang akan memansuhkan skim pencen untuk lantikan penjawat awam baharu berstatus tetap nampaknya mendapat kritikan keras pelbagai pihak. Keputusan itu bukan sahaja ditentang oleh Kongres Kesatuan Pekerja-Pekerja Dalam Perkhidmatan Awam (Cuepacs) sebagai institusi paling terkesan dengan perkara tersebut, ia turut keras ditentang oleh Ketua Pemuda UMNO, Dr Akmal Saleh dan Ketua Pemuda MCA, Ling Tian Soon. Kedua-dua tokoh muda dan berani itu bersependapat bahawa isu pemansuhan pencen sepatutnya wajib dimulakan dengan memansuhkan skim pencen wakil rakyat terlebih dahulu, atas prinsip kepimpinan melalui teladan serta sama rasa, sama rata. Sebagai pemerhati politik, dua perkara sangat mengujakan dengan kenyataan dua tokoh tersebut. Pertama, penekanan prinsip kepimpinan melalui teladan itu sendiri yang semakin menipis dalam kalangan pemimpin dan kedua, keperluan untuk setiap cadangan diteliti dan dipersetujui semua pihak termasuk mengadakan penglibatan awam terutama rakyat itu sendiri (baca:merakyatkan dasar). Walaupun dalam amalan demokrasi, mengubah dan mengukuhkan institusi politik lazimnya melibatkan proses dikawal selia oleh perlembagaan serta undang-undang negara, kepentingan mendapatkan pandangan umum menerusi penglibatan awam yang aktif adalah sangat digalakkan. Usaha itu penting kerana setiap usaha untuk melakukan perubahan atau mengukuhkan institusi politik perlu dilaksanakan berdasarkan prinsip demokrasi, keadilan dan permuafakatan, selain mematuhi peraturan serta prosedur ditetapkan oleh undang-undang dan perlembagaan negara. Maka, sudah tiba masa untuk merakyatkan dasar kerajaan dengan meningkatkan penglibatan awam yang aktif dan kerap setiap kali sesuatu keputusan hendak ditentukan. Tindakan tersebut bukan sahaja membawa pembaharuan bagi institusi politik, malah merupakan satu cara mengukuhkan sistem yang melibatkan peningkatan kecekapan dan integriti dalam pelaksanaan tugas serta fungsi pelbagai agensi kerajaan. Secara umum, merakyatkan dasar adalah satu proses melibatkan penyertaan aktif rakyat dalam proses membuat keputusan dan pelaksanaan prinsip negara. Ia membawa kepada peningkatan penglibatan awam, akauntabiliti dan responsif terhadap keperluan serta keinginan rakyat. Justeru, beberapa langkah dan kaedah berikut mungkin boleh diambil untuk merakyatkan dasar kerajaan sebagai cadangan permulaan. Pertama, perundingan inklusif dan dialog awam yang kerap serta meluas. Penting untuk melibatkan perundingan dengan pelbagai pihak termasuk ahli akademik, pakar undang-undang, aktivis masyarakat dan rakyat amnya. Bagi mendapatkan pandangan dan maklum balas pelbagai lapisan masyarakat, rundingan awam melibatkan rakyat perlu diadakan secara berkala. Sesi dialog, forum dan ulasan awam boleh digunakan untuk menyiasat pendapat serta keperluan sebenar orang ramai. Dialog awam yang inklusif juga boleh membantu mendapatkan pandangan lebih luas dan mendapat sokongan orang ramai. Kedua, menggalakkan keterlibatan rakyat dalam pembuatan keputusan. Rakyat harus diberi peluang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam membuat keputusan kerajaan. Ia mungkin melibatkan penubuhan mekanisme seperti jawatankuasa awam atau forum penyertaan – wakil daripada pelbagai segmen masyarakat dan kumpulan berkepentingan. Ketiga, pemerkasaan penglibatan badan bukan kerajaan (NGO) dan masyarakat sivil. NGO dan masyarakat sivil memainkan peranan penting dalam memantau serta memberikan pandangan bebas terhadap asas kerajaan berdasarkan kepakaran masing-masing. Kerjasama dengan mereka dapat mengukuhkan proses demokrasi dan meningkatkan kualiti dasar kerajaan yang bakal dilaksanakan. Terakhir, advokasi dan kecaknaan politik rakyat. Program pendidikan dan kesedaran politik perlu diadakan bagi meningkatkan kefahaman rakyat terhadap proses serta pentadbiran politik. Hanya warga berpengetahuan boleh membuat keputusan lebih baik dan mengambil bahagian dengan lebih berkesan dalam proses politik sesebuah negara. * Mujibu Abd Muis ialah Pensyarah Kanan Sains Politik, Fakulti Sains Pentadbiran & Pengajian Polisi (FSPPP), Universiti Teknologi Mara (UiTM)