Menilai semula dasar luar negara

PENEGASAN Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar Ibrahim bahawa Malaysia akan terus mengamalkan dasar tidak memihak dalam persaingan antara Amerika Syarikat (AS) dan China di Jepun baru-baru ini membayangkan sejarah panjang tradisi diplomasi negara sejak merdeka. Bagaimanapun, ancaman dan usaha China untuk mengubah sempadan maritim Laut China Selatan secara agresif harus membuka mata Malaysia serta ASEAN bahawa geopolitik rantau ini sudah berubah dan ia memerlukan satu pendekatan baharu. Sejak merdeka, walaupun berdepan ancaman komunis dalam negara, Malaysia memilih tidak berada dalam blok diketuai AS yang bertujuan melemahkan negara-negara komunis seperti Soviet Union (USSR), China dan Vietnam. Malah pada 1971, Malaysia memimpin ASEAN mengumumkan deklarasi Zon Aman, Bebas dan Berkecuali (ZOPFAN) yang mengasingkan rantau ini daripada percaturan Perang Dingin (Cold War) antara blok demokrasi diketuai AS dengan blok komunis diketuai USSR. Sejak itu, Malaysia dan rantau ini menjalani pertumbuhan ekonomi memberangsangkan serta kestabilan keselamatan serantau lebih baik berbanding negara lain di dunia.Namun, dasar berkecuali Malaysia bukanlah sesuatu yang begitu tegar sehingga tiada pengecualian. Malaysia hanya berkecuali dalam perang ideologi antara demokrasi Barat dengan komunis dan sosialis. Pada 1980, Malaysia menyertai blok diketuai AS untuk memboikot Olimpik Moscow sebagai membantah tindakan USSR menceroboh Afghanistan. Ia menunjukkan dasar berkecuali Malaysia juga kadangkala memerlukan pengecualian apabila melibatkan kepentingan keselamatan dan kemanusiaan. Kepimpinan negara pada 1971 juga sedar dasar berkecuali tidak menjamin keselamatan sempadan negara. Justeru, di sebalik mengangkat ZOPFAN, pemimpin Malaysia dan Singapura menyertai Perjanjian Pertahanan Lima Negara (FPDA) pada tahun sama. FPDA yang melibatkan United Kingdom, Australia, New Zealand, Malaysia dan Singapura bertujuan memastikan Singapura serta Malaysia mempunyai saluran bantuan sekiranya berlaku serangan bersenjata.Pada 2022, negara-negara FPDA mengumumkan Pengaturan FPDA 2022-2031 bagi memastikan kerjasama tersebut kekal relevan. Kenyataan Perdana Menteri pada Forum Nikkei Masa Depan Asia ke-29, Khamis lalu bahawa Malaysia teguh dengan pendirian tidak memihak dalam persaingan antara AS dan China serta menekankan bahawa Putrajaya tidak akan menjadi sebahagian pemikiran Perang Dingin harus tidak lebih daripada kenyataan diplomatik. Ini kerana perkembangan mutakhir di Laut China Selatan mungkin memerlukan Malaysia menilai semula dasar luar negara yang terlalu mahu dilihat tidak memihak sehingga boleh menjejaskan kepentingan sempadan negara. Laporan media pemerhati ke-selamatan antarabangsa merakamkan sikap agresif China di Laut China Selatan dalam usaha mengabsahkan sempadan maritim yang tertera dalam peta Garis Sembilan Sengkangnya. Peta itu telah mencabar hampir keseluruhan sempadan maritim ASEAN. Ketika ini hanya Filipina dan Vietnam berkeras menentang sikap agresif China di Laut China Selatan, sementara Malaysia serta Indonesia tampak bungkam berdepan kapal-kapal pengawal pantai China yang dilaporkan melintasi sempadan maritim. Malaysia akan menjadi Pengerusi ASEAN pada 2025. Perdana Menteri telah berjanji untuk memanfaatkan platform multilateral itu bagi menangani isu-isu serantau termasuk pertikaian wilayah di Laut China Selatan. “Apabila saya memegang jawatan Pengerusi ASEAN (pada 2025), saya akan menggesa negara-negara ASEAN mengambil pendirian bersama supaya secara multilateral, kita boleh berhubung dengan negara jiran termasuk China untuk mencari penyelesaian yang baik terhadap perbezaan,” kata Anwar pada sesi soal jawab di Forum Nikkei tersebut. Tidak dinafikan, Anwar berada dalam dilema kerana kebergantungan ekonomi negara terhadap China sudah besar. Dilema diwarisi daripada pentadbiran dahulu dan mungkin akan berterusan sekiranya negara-negara ASEAN tidak bersatu memberi kata dua kepada China. Namun membiarkan hubungan Malaysia-China atau ASEAN-China seperti kata pepatah – ‘digenggam takut mati, dilepas takut terbang’ adalah sangat berbahaya. Ia boleh menjejaskan sempadan maritim negara pada masa hadapan. * Jalil Backer ialah Presiden Angkatan Karyawan Nasional (Akar)