Wan Ahmad dedah kepincangan dalam SPR pada 2018

PENGERUSI Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) yang baharu bagi menggantikan Tan Sri Abdul Ghani Salleh mestilah seseorang yang mendapat kepercayaan awam, selaras dengan Perkara 114 (2) Perlembagaan Persekutuan. Justeru, bekas Timbalan Pengerusi SPR, Datuk Seri Wan Ahmad Wan Omar berkata, Majlis Raja-raja berhak untuk memilih dan menolak sebarang pencalonan oleh Perdana Menteri sekiranya calon berkenaan dirasakan tidak sesuai, sebelum diperkenankan oleh Yang di-Pertuan Agong. Selain itu, Wan Ahmad turut melakukan pendedahan yang mengejutkan mengenai kepincangan yang berlaku ketika pemilihan anggota suruhanjaya oleh bekas Perdana Menteri Tun Dr Mahathir Mohamad pada tahun 2018. Ikuti wawancara eksklusif bersama Wan Ahmad yang dikendalikan Wartawan Sinar Harian, FARAH SHAZWANI ALI di Kompleks Kumpulan Karangkraf, Shah Alam baru-baru ini. SINAR HARIAN: Siapakah Datuk Seri rasa layak untuk mengisi kekosongan jawatan sebagai Pengerusi SPR? WAN AHMAD: Perdana Menteri beritahu sudah kenal pasti orang yang akan mengisi kekosongan jawatan itu dan beliau kena sediakan kertas Kabinet tentang calon itu lalu dikemukakan kepada Majlis Raja-raja. Raja akan meneliti calon yang dicadangkan oleh PM. Bagaimanapun, Majlis Raja-raja mesti meluluskan calon itu baharu sampai ke peringkat Yang di-Pertuan Agong perkenan. Apabila Agong perkenan, maka kita akan buat pelantikan rasmi. Selepas itu, akan diserahkan kembali kepada Ketua Setiausaha Negara (KSN) untuk buat pengumuman. Jangan samakan SPR dengan suruhanjaya lain kerana ia mempunyai fungsi yang besar dalam Perlembagaan iaitu menjalankan urusan pilihan raya untuk kesinambungan proses demokrasi di negara kita. Kalau penubuhan suruhanjaya itu rakyat dah pandang serong dan waswas tentang personaliti terutamanya jawatan Pengerusi SPR ini, mereka akan rasa kurang yakin. Apatah lagi jika terbukti tidak berpengalaman dalam pentadbiran negara, berkait dengan keahlian parti politik sebelumnya tentu rakyat sudah waswas. Itu yang kita kena elakkan. Apakah ciri-ciri yang perlu ada sebagai Pengerusi SPR? Pengalaman saya hampir 20 tahun di SPR, maaf saya cakap. Apa yang berlaku pada 2018 adalah tapisan tidak dibuat mengikut seperti yang sepatutnya. Selepas BN kalah mengejut, maka kerajaan Pakatan Harapan (PH) naik dan Perdana Menterinya ialah Tun Dr Mahathir Mohamad. Pada masa itu, semangat untuk melakukan perubahan begitu ghairah. Dr Mahathir telah melantik Majlis Penasihat Kerajaan (CEP) yang diketuai oleh Tun Daim Zainuddin. Di bawahnya, ada beberapa jawatankuasa institusi. Jawatankuasa Pembaharuan Institusi (IRC) mencadangkan kepada PM ketika itu nama-nama Pengerusi SPR dan ahli-ahli suruhanjaya yang tidak mencerminkan kehendak perlembagaan. DNA mereka ini bukan pada Perlembagaan tapi lebih kepada ideologi dan pemikiran politik. Itu yang ada dalam SPR sekarang ini dan satu kesilapan dilakukan Dr Mahathir apabila menerima sahaja cadangan berkenaan. Sudah tentu pilihan raya dan SPR memerlukan reformasi tapi jangan sampai mencetuskan keadaan yang tidak adil kepada pihak yang mahu melihat SPR bersikap adil. Ini adalah perkara yang berlaku pada 2018. Kalau kita mempunyai sebuah suruhanjaya yang kurang bagus dan kurang berkualiti, maka proses demokrasi kita pun tidak akan sehebat mana seperti yang sepatutnya berlaku. SPR adalah sebuah institusi perlembagaan yang mesti mendapat kepercayaan awam. Ini disebut dalam Perkara 114 (2) yang mana dalam melantik anggota SPR, Yang di-Pertuan Agong hendaklah mengambil perhatian tentang peri mustahaknya SPR mendapat kepercayaan awam. Jadi, di sinilah peranan penting bagi memastikan calon yang dikemukakan oleh Perdana Menteri mengikut kriteria ini. Kenapa Datuk Seri mengatakan ahli-ahli suruhanjaya pada 2018 itu tidak mencerminkan kehendak perlembagaan? Sejak selepas merdeka lagi dan apabila ditubuhkan, keanggotaan SPR terdiri daripada bekas pesara kerajaan. Mereka yang berpengalaman daripada segi tatasusila, tatatertib, tatakelola, pentadbiran awam dan kenal agensi awam ini yang akan membantu SPR. Amalan sebelum ini hanya pesara bekas pegawai kanan kerajaan seperti bekas Ketua Setiausaha (KSU) dan bekas pegawai kanan polis. Saya sendiri bekas pegawai kanan kerajaan yang dibawa oleh KSN untuk menjadi Setiausaha SPR. Selepas bersara wajib dalam perkhidmatan awam, baru saya dilantik kerajaan sebagai Timbalan Pengerusi. Dr Mahathir terima sahaja tanpa memikirkan implikasi nama-nama yang dicadangkan. Dalam SPR kini ada elemen yang saya anggap pada ketika itu anti establishment. Paling serius, kerajaan ketika itu tidak memberi perhatian kepada tempoh hayat seseorang itu berkhidmat dalam SPR. Dalam Perlembagaan disebut dengan jelas, anggota SPR hendaklah berkhidmat sehingga berusia 66 tahun. Anggota SPR tidak boleh dipecat, melainkan melalui satu tribunal khas yang ditubuhkan untuk memecat ahli-ahli suruhanjaya tersebut. Jika mereka tidak memberikan perhatian kepada dua faktor ini, maka masuklah golongan berumur 30-an dalam SPR. Bayangkan sehingga umur 66 tahun, berapa lama mereka duduk atas kerusi itu? Adakah adil kepada SPR? Mereka tak boleh dipecat dalam jawatan itu. Berapa ramai dan berapa lama mereka berada dalam SPR? Jadi, di mana kewajarannya? Sebab itu saya melihat pentingnya Majlis Raja-raja untuk meneliti dan berhak menolak mereka yang tidak sesuai, sebelum sampai kepada Yang di-Pertuan Agong. Adakah ia bermaksud Majlis Raja-raja berhak menolak cadangan yang dikemukakan oleh Perdana Menteri? Ya, Majlis Raja-raja berhak menolak sebelum sampai kepada Yang di-Pertuan Agong. Raja boleh pertikai kenapa mereka boleh menduduki kerusi berkenaan. Berapa penggal pilihan raya mereka akan ada dalam SPR? Mesej saya, keanggotaan ahli-ahli SPR terutamanya dua teratas iaitu Pengerusi dan Timbalan Pengerusi, hendaklah dibuat tapisan rapi oleh Majlis Raja-raja yang mempunyai kuasa dalam Perlembagaan sebelum meluluskannya untuk diperkenankan oleh Yang di-Pertuan Agong. Tugas Perdana Menteri sebagai ketua kerajaan untuk mencalonkan tetapi kena ingat beliau dipengaruhi oleh kedudukannya dalam parti. Jadi sudah tentulah ada kriteria orang macam mana yang beliau mahukan untuk jadi Pengerusi atau ahli SPR. Kita tak boleh salahkan Perdana Menteri sebab itu sudah kebiasaan ketua kerajaan dan ketua parti. Namun, kita ada Perlembagaan yang menyediakan tapisan di peringkat Majlis Raja-raja. Justeru, saya merayu dan menyeru kepada Majlis Raja-raja yang mempunyai kuasa Perlembagaan supaya menjalankan tapisan secara bersesuaian dengan jawatan, selaras dengan Perkara 114 (2). Proses kajian persempadanan semula oleh SPR di Semenanjung Malaysia akan berlaku pada tahun 2026. Adakah sempat kawasan persempadanan baharu digunakan pada PRU16? Kita lulus dan wartakan persempadanan semula Parlimen dulu pada 28 Mac 2018. Perdana Menteri ketika itu, Datuk Seri Najib Tun Razak bubar Parlimen pada 7 April 2018 dan pilihan raya umum dibuat pada 9 Mei 2018. Jika dikira sehingga lapan tahun tempoh lat (selang) persempadanan semula itu, ia sehingga 28 Mac 2026. Sampai tempoh itu cukup, SPR boleh mengadakan urusan persempadanan semula yang baharu. Persempadanan semula ini, paling cepat kita boleh buat ialah dalam tempoh setahun. Pegawai SPR akan kerja siang dan malam bersama kakitangan Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) dan Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM). Dua wakil daripada jabatan ini akan diserap dalam SPR sebagai pakar rujuk untuk membantu SPR dalam urusan persempadanan semula. Kalau tidak diserap, mereka akan dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong untuk bersama SPR bagi menjalankan urusan persempadanan. Kalau persempadanan dibuat serta-merta setelah tempoh lat lapan tahun cukup, paling cepat ia ambil masa 12 bulan. Penggal Parlimen akan habis tempoh pada 18 Disember 2027. Kalau PRU16 berlaku pada hujung penggal sehingga selepas Oktober, mungkin boleh digunakan. Itu kalau tidak melibatkan pindaan, tambahan bahagian pilihan raya, atau bantahan. Terdapat dua pusingan bantahan. Ia akan dipamer selama satu bulan dan orang dalam kawasan Parlimen dan Dewan Undangan Negeri (DUN) yang terlibat dengan pindaan itu berhak membantah. Kalau bantahan itu terlalu banyak, SPM akan turun padang bagi membuat pendengaran awam yang mana mungkin memakan masa. Bangi adalah Parlimen terbesar di negara ini. Adakah ia wajar dipecahkan? Kalau tanya perlu dipecah atau tidak, saya kata perlu. Saya sendiri pun hairan dan tidak tahu kenapa persempadanan di Bangi dibuat sebegitu besar. Tentu Pejabat Pilihan Raya Negeri Selangor ada justifikasi dan logiknya tapi jika lihat dari segi demografi, jumlah pengundi dan sebagainya, ia tidak layak sebesar itu. Kalau Parlimen bandar, jumlah pengundinya tinggi tidak pelik. Macam Bangi, orang politik sahaja kata besar tetapi ahli Parlimennya boleh turun padang berjumpa dengan rakyatnya pada bila-bila masa sahaja sebab Bangi adalah Parlimen bandar. Dari segi demografi dan jumlah pengundi berbanding Parlimen di sebelahnya iaitu Sabak Bernam, Bangi itu dianggap besar dan tidak sesuai dengan Sabak Bernam. Sabak Bernam bukan Parlimen bandar tapi luar bandar. Jangan kita bandingkan Parlimen bandar macam Bangi dengan Parlimen luar bandar macam Sabak Bernam sebab ia tak adil. Tapi di kalau pengundi di Bangi dah cecah 300,000 orang, sudah sampai masanya kawasan Parlimen itu dipecahkan. Bagi kawasan bandar, jumlah pengundi yang ideal adalah kurang 200,000. Parlimen dalam kawasan bandar boleh besar jumlah penduduknya sebab perkhidmatan kepada rakyat datang daripada pelbagai cara. PBT memberi khidmat kepada rakyat, jadi tidak perlu ada satu lagi ahli Parlimen kalau tugasnya cuma mengarah PBT untuk buat kerja. Kuala Lumpur misalnya, ada 11 Parlimen pun dah cukup. Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) begitu punya besar peruntukan, cekap dan berpengalaman. Sebab itu, jangan samakan kawasan Parlimen urban constituency dengan mix constituency atau rural constituency. Apakah implikasi jika persempadanan baharu digunakan untuk PRU16? Kalau persempadanan baharu digunakan untuk PRU16, kita kena tengok pertambahan itu berlaku di mana. Kalau pertambahannya berlaku di kawasan bandar besar di Semenanjung yang akan untung adalah satu parti yang pengundinya condong kepada mereka. Kalau pertambahan itu berlaku di kawasan luar bandar, saya rasa akan kecil kesannya sebab yang banyak tekanan sekarang ini adalah untuk tambah Parlimen di kawasan bandar. Mereka suruh pecah Kuala Lumpur jadi beberapa kawasan termasuk Ipoh, Johor Bahru, Seremban dan Melaka. Apa tujuannya? Saya rasa nak membesarkan kawasan politiklah. Jadi, SPR tidak akan terpengaruh dengan desakan politik ini. Siapa tentukan kawasan yang perlu dibuat persempadanan semula? SPR akan terima sahaja cadangan yang dikemukakan kerana mereka berhak bersuara, begitu juga dengan parti politik sebab mereka adalah pihak berkepentingan. Namun, ia terletak kepada SPR untuk terima sebahagian atau menolak semua sekali. Jadi, SPR akan mengarahkan pengarah-pengarah di setiap negeri untuk merangka satu pelan cadangan yang baharu. Apabila lengkap, barulah ada idea peta baharu yang kita nak hasilkan. Peta baharu ini kita akan bincangkan dengan JUPEM, kemudian baru dipamerkan. Sebab itu saya kata paling awal persempadanan semula ini ambil masa setahun. Jadi, kalau persempadanan ini dibuat serta-merta selepas cukup tempoh lat lapan tahun iaitu pada Mac 2027 mungkin belum siap lagi. Tapi kalau PRU16 berlaku pada hujung penggal sehingga selepas Oktober, mungkin boleh digunakan. Saya rasa dari segi urusan persempadanan ini, parti politik boleh buat cadangan tapi lebih baik serah sahaja kepada SPR dalam memastikan urusan persempadanan ini dibuat mengikut ketetapan dalam Perlembagaan iaitu Perkara 114 dan Jadual Ke-13 Perlembagaan Persekutuan. Yakinlah kepada SPR yang begitu berpengalaman dan akan memastikan urusan persempadanan mengikut ketetapan undang-undang dan justifikasi yang munasabah serta menepati keadaan muka bumi negara kita ini. PROFIL Datuk Seri Wan Ahmad Wan Omar Umur: 77 tahun Jawatan: Bekas Timbalan Pengerusi Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) Pengalaman bersama SPR: - 16 tahun - Terlibat dalam 4 PRU iaitu 1999, 2004, 2008 dan 2013. - Terlibat dalam 42 pilihan raya kecil (dari 1998-2013). - Terlibat dalam tiga urusan persempadanan semula. Semenanjung, Sabah dan Sarawak iaitu pada 1990. Semenanjung dan Sabah (2003) serta Sarawak (2005). - Pemerhati PRU di 19 buah negara antaranya United Kingdom, Australia, Jerman, Afrika Selatan, Bosnia, India, Uzbekistan, Kazakhstan, Indonesia, Thailand dan Filipina.