Agenda nasional desentralisasi

BOLEHKAH mana-mana negeri, malah semua negeri mendakwa dirinya sebagai rakan kongsi dan bukan milik Persekutuan? Jawapannya ya, hanya jika ia tidak membawa makna bahawa negeri-negeri itu tidak juga diwakili kerajaan Persekutuan. Federalisme atau sistem Persekutuan bermaksud kedaulatan rakyat diberikan kepada kedua-dua, kerajaan Persekutuan dan kerajaan negeri. Kerajaan Persekutuan dan semua kerajaan negeri adalah rakan kongsi – mesti bekerjasama. Ia berlainan dari negara kesatuan (unitari) seperti Thailand, Indonesia dan Filipina - semua wilayah adalah milik pusat dan kuasa kerajaan negeri/provinsi datang daripada kerajaan pusat serta boleh ditarik balik. Bagi negara Persekutuan seperti Malaysia, daripada katakan ‘Malaysia memiliki semua negeri’, lebih tepat kalau kita kata ‘Malaysia milik semua negeri’. Apabila negeri-negeri mendakwa diri mereka ialah ‘rakan sama rata’ kepada Persekutuan, kita mesti bertanya – adakah ia bermaksud kerajaan Persekutuan adalah pihak luar yang tidak mewakili negeri mereka? Maksudnya, jika Sabah dan Sarawak merupakan ‘rakan sama rata’, adakah bermaksud kerajaan Persekutuan cuma mewakili negeri-negeri Semenanjung? Dan jika Johor juga ‘rakan sama rata’, adakah bermaksud kerajaan Persekutuan sekarang mewakili hanya 10 negeri Semenanjung kecuali Johor? Apa kata jika 10 negeri lain dari Kelantan hingga Melaka juga mengisytiharkan diri sebagai ‘rakan sama rata’? Adakah ketika itu kerajaan Persekutuan hanya mewakili tiga wilayah Persekutuan – Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya? Sejak 2008, naratif ‘rakan sama rata’ itu menjadi naratif arus perdana di Borneo dan diterima bulat-bulat oleh ahli-ahli politik Semenanjung yang perlukan sokongan Malaysia Timur tanpa meneliti implikasinya. Naratif itu berasaskan fakta sejarah bahawa ketika pembentukan Malaysia, Sabah, Sarawak dan Persekutuan Tanah Melayu adalah rakan sama rata. Fakta sejarah lain yang sengaja dilupakan ialah sebaik sahaja Persekutuan Malaysia terbentuk, Persekutuan Tanah Melayu pun terbubar dan negeri-negeri Semenanjung tidak lagi diwakili kerajaan Persekutuan. Sebagai perbandingan, di United Kingdom (UK), kerajaan kebangsaan UK boleh mewakili England dalam perundingan dengan Scotland, Wales dan Ireland Utara kerana England tiada kerajaan-kerajaan wilayah yang setaraf dengan tiga kerajaan wilayah berkenaan. Jika naratif ‘rakan kongsi sama rata’ itu sudah nampak kepincangannya, tuntutan pemencaran kuasa (desentralisasi) oleh Sabah, Sarawak, Johor dan negeri-negeri lain seperti Kelantan serta Pulau Pinang tetap sah dan mesti diuruskan penghakikiannya. Ia memerlukan agenda desentralisasi yang tidak akan memecahbelahkan Persekutuan dengan naratif baharu – ‘federalisme asimetrik’. Kita perlu mengiktiraf hakikat bahawa kuasa per-undangan, pentadbiran dan perbelanjaan (fiskal) terlalu dipusatkan di tangan kerajaan Persekutuan sehingga kerajaan-kerajaan negeri kesempitan ruang untuk inisiatif serta inovasi. Malah, bagaikan sudah jatuh ditimpa tangga, kerajaan Persekutuan gagal menggunakan kuasa besarnya untuk mengimbangkan pembangunan. Negeri-negeri di luar Lembah Pantai jauh ketinggalan. Ia menyebabkan ketidakpuasan yang boleh menyuburkan sentimen perpisahan jika tidak dirawat dan rawatannya ialah satu agenda desentralisasi bersifat nasional. Agenda nasional itu perlu berasaskan ‘federalisme asimetrik’ iaitu apabila kuasa diturunkan kepada semua negeri, Sabah dan Sarawak mesti mendapat lebih kuasa dari negeri-negeri Semenanjung. Daripada menuntut dan berunding dengan Persekutuan secara berasingan, negeri-negeri harus berdialog sesama lain serta berunding secara kolektif dengan Persekutuan. Sebagai abang-abang besar, Sarawak dan Sabah harus memimpin negeri-negeri Semenanjung dalam perundingan antara negeri-negeri dan Persekutuan. Ia akan meningkatkan peluang kejayaan untuk semua negeri. * Profesor Wong Chin Huat ialah Timbalan Ketua (Strategi), Pejabat Asia, Rangkaian Penyelesaian Pembangunan Mampan PBB (SDSN-Asia) di Universiti Sunway