Lindungi pelarian bukan pinggir

TANGGAL 20 Jun setiap tahun diraikan sebagai Hari Pelarian Sedunia. Siapakah sebenarnya pelarian? Pelarian berdasarkan takrifan Konvensyen Geneva 1951 merupakan individu yang berada di luar negara asalnya, mempunyai perasaan takut yang berasas akibat penindasan atas sebab bangsa, agama, kewarganegaraan, pandangan politik atau keahlian dalam sesuatu kumpulan sosial. Beberapa tahun belakangan ini, telah timbul seruan agar takrifan ini turut merangkumi pelarian iklim. Malaysia merupakan tuan rumah kepada hampir 190,000 pelarian. Menurut data daripada Suruhanjaya Tinggi Bangsa-Bangsa Bersatu mengenai Pelarian (UNHCR), sehingga bulan Mei 2024 terdapat seramai 189,340 pelarian dan pencari suaka yang berdaftar dengan badan tersebut di Malaysia. Seramai 166,290 orang daripada angka tersebut adalah pelarian warga Myanmar dan 66.7 peratus daripada mereka merupakan etnik Rohingya, manakala selebihnya terdiri daripada kumpulan etnik Myanmar lain. Terdapat juga pelarian dari pelbagai negara lain termasuk Pakistan, Yaman, Somalia, Syria, Afghanistan, Sri Lanka, Iraq serta Palestin. Sebahagian besar pelarian di Malaysia tertumpu di negeri Pantai Barat Semenanjung iaitu Selangor, Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Johor dan Kedah. Malaysia bukan sahaja tidak meratifikasi Konvensyen Geneva 1951 serta Protokol Berkaitan Status Pelarian 1967, malah tidak mempunyai sebarang kerangka perundangan domestik berkaitan pelarian. Disebabkan itu, kehidupan para pelarian ini sentiasa dalam kesukaran bagai kerakap tumbuh di batu, tidak mendapat perlindungan dan hak yang sewajarnya. Pelarian sering kali dikelompokkan bersama dengan pekerja asing dan imigran. Mereka berisiko ditangkap dan ditahan di depoh tahanan imigresen disebabkan tiada permit yang sah. Tiada pendidikan formal Salah satu cabaran yang dihadapi pelarian di Malaysia adalah tiada capaian kepada pendidikan formal. UNHCR pada 2022 melaporkan bahawa sekitar 25 peratus daripada jumlah pelarian yang berdaftar di Malaysia berusia bawah 18 tahun. Daripada jumlah itu hanya 14 peratus mendapat pendidikan prasekolah, 44 peratus menikmati pendidikan rendah manakala 16 peratus menerima pendidikan menengah. Bagaimanapun, sekolah kebangsaan bukanlah suatu pilihan untuk mereka kerana ketidakwujudan kerangka undang-undang telah menyebabkan kanak-kanak dan remaja pelarian ini tidak mempunyai hak untuk mendapatkan pendidikan formal di semua peringkat sekolah kebangsaan. Berdasarkan laporan kajian oleh Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi (IDEAS) pada tahun yang sama, antara faktor utama yang menjadi penghalang kanak-kanak pelarian mendapatkan pendidikan adalah kemiskinan dan ketidakmampuan ibu bapa dalam membiayai kosnya. Ramai yang berhenti belajar di pusat pendidikan alternatif (ALC) kerana terpaksa keluar bekerja demi menambah pendapatan keluarga, manakala ada juga yang tinggal di rumah untuk membantu menjaga adik-adik yang masih kecil tatkala ibu bapa mereka membanting tulang mencari mata pencarian. Situasi ini diburukkan lagi dengan jumlah ALC yang tidak mencukupi. Data UNHCR menunjukkan terdapat 133 ALC di Semenanjung Malaysia, dengan hanya 21 daripadanya menawarkan pendidikan menengah. Sumber kewangan yang terhad sudah pastinya membataskan pusat pendidikan ini dalam menawarkan suasana pembelajaran yang kondusif serta menggajikan dan memberikan latihan kepada guru. Apabila kanak-kanak pelarian diberikan hak untuk mendapat pendidikan formal, semakin tinggi potensi untuk mereka meraih mobiliti sosial pada masa hadapan. Hal ini disebabkan pendidikan memungkinkan kanak-kanak ini pekerjaan yang baik kelak, sekali gus masa hadapan yang lebih cerah berbanding ibu bapa mereka. Malah, interaksi dalam bilik darjah antara kanak-kanak pelarian dan kanak-kanak warganegara akan mencambahkan hubungan yang harmoni hasil interaksi dan integrasi antara dua komuniti. Bukankah kita juga yang merungut apabila pelarian tidak memahami bahasa percakapan kita? Nah, inilah peluang untuk kita meruntuhkan tembok pemisah ini. Pelarian di Malaysia juga tiada hak di sisi undang-undang untuk mendapatkan pekerjaan formal. Kebanyakan mereka hanya bekerja dalam sektor tidak formal dan hidup kais pagi makan pagi, kais petang makan petang dek kerana mendapat upah harian yang rendah dalam pekerjaan 3D (kotor, bahaya dan sukar). Pelarian perlu diberi jaminan dan hak untuk mendapatkan peluang pekerjaan secara sah kerana ia akan membantu mereka mendapatkan kerja dengan gaji yang lebih tinggi sekali gus memberi motivasi untuk meningkatkan taraf ekonomi dan membina kehidupan yang lebih baik. Mereka juga akan kurang berisiko terlibat dalam aktiviti jenayah dan secara tidak langsung akan mengurangkan masalah sosial dalam masyarakat. Tambahan pula, pelarian tidak terlepas daripada pelbagai tanggapan negatif oleh warganegara Malaysia disebabkan jurang dalam pergaulan seharian. Dr Melati Nungsari dan Rachel Decruz daripada Asia School of Business berkongsi kajian mereka bahawa rakyat Malaysia umumnya mempunyai tanggapan negatif terhadap pelarian, seperti mereka terlibat dalam jenayah dan akan merampas peluang pekerjaan warga tempatan. Walhal tanggapan tersebut hanyalah persepsi semata-mata dan dapat dipadamkan dengan usaha pendidikan masyarakat serta berinteraksi dengan satu sama lain. Tanggapan ini mungkin disebabkan oleh pengalaman peribadi sebahagian daripada kita, tetapi itu tidak bermaksud keseluruhan pelarian mempunyai keperibadian yang serupa. Benar kerana nila setitik, rosak susu sebelanga namun sebahagian besar pelarian yang tidak bersalah perlulah dilayan selayaknya manusia. Kita boleh memainkan peranan penting dalam membantu menawarkan penyelesaian terhadap permasalahan cabaran yang dihadapi pelarian. Sebagai anggota masyarakat, kita boleh menyertai pelbagai aktiviti sukarelawan yang melibatkan komuniti pelarian agar dapat mengenali dan berinteraksi dengan mereka. Selain itu, berikan sokongan anda kepada syarikat pemula dan perusahaan kecil dan sederhana yang mengambil pelarian sebagai pekerja supaya masyarakat awam dapat membuka mata akan manfaat terhadap ekonomi apabila pelarian turut dilibatkan bersama. Pihak kerajaan pula perlu segera melaksanakan perubahan dasar dan merangka undang-undang yang mengiktiraf hak pelarian di Malaysia agar mereka mempunyai capaian terhadap pendidikan, perkhidmatan kesihatan serta peluang pekerjaan. IDEAS pernah menerbitkan kajian pada 2019 yang menunjukkan bahawa memberikan hak bekerja kepada pelarian akan memberikan manfaat ekonomi yang besar kepada negara. Kumpulan ini akan menyumbangkan sekurang-kurangnya RM3 bilion Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK) dan peningkatan kutipan cukai sebanyak RM50 juta. Semakin besar pendapatan pelarian, semakin rancaklah ekonomi masyarakat sekeliling mereka. Bukankah wang ini akan pergi kepada para peniaga yang ada di sekitar komuniti pelarian dan menguntungkan masyarakat itu sendiri? Tindakan mengiktiraf hak pelarian ini juga seiring komitmen kerajaan pada 2022 melalui Deklarasi Kuala Lumpur mengenai Hak dan Akses kepada Pendidikan untuk Pelarian dalam membantu dan melindungi hak mereka. Sementelah pula, usaha ini selari dengan teras Malaysia Madani yang keenam iaitu ihsan. Sebagaimana peribahasa, ayam berinduk, sirih berjunjung, kerajaan sebagai pemerintah harus mengambil tanggungjawab melindungi pelarian. Malaysia Madani perlu kotakan apa yang dikata. *Zuhdi Farhan merupakan Eksekutif Kanan, Advokasi dan Program di Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi (IDEAS) Ikuti Channel rasmi Sinar Harian di WhatsApp supaya anda tidak terlepas berita-berita terkini daripada kami. Jom! Klik di sini!