Siapa yang akan ganti anda berniaga?

UPACARA perkahwinan anak jutawan India, Mukesh Ambani yang dianggarkan telah menanggung kos melebihi AS$600 juta telah mendapat pelbagai komen daripada masyarakat global. Mungkin jika dibandingkan dengan harta beliau yang melebihi AS$120 bilion, ia memberikan konteks lebih adil. Bagaimanapun, beliau dan adiknya, Anil Ambani telah melalui satu episod menyedihkan berkenaan pusaka selepas ayah mereka, Dhirubhai yang mengasaskan Reliance Industries meninggal dunia. Hanya selepas ibu mereka bertegas, barulah perniagaan ditinggalkan bapanya diagihkan antara dua beradik itu. Yang mahu diketengahkan di sini ialah mengenai perancangan penggantian yang jarang dibincangkan dalam kalangan usahawan. Mungkin kerana mereka agak optimistik dengan umur, maka perkara itu tidak termasuk dalam agenda perancangan. Ada juga tidak mahu menimbulkan masalah dengan anak beranak dan keluarga masing-masing ketika perniagaan sedang berkembang pesat. Sebenarnya perancangan penggantian bukan sekadar menentukan siapa akan mewarisi perniagaan. Ia lebih meluas dan merangkumi banyak aspek dalam perniagaan. Antara objektif utama ialah bagi membolehkan sesiapa sahaja yang menjadi pengganti boleh terus mentadbir, mengurus dan memimpin perniagaan tanpa menghadapi masalah besar. Antara perkara penting dalam perancangan penggantian terutama melibatkan perniagaan yang dikawal secara rapat oleh pengasasnya ialah memisahkan perjalanan perniagaan dengan tubuh badan pengasasnya. Sekiranya setiap proses dan keputusan melekat kepada tubuh badan pengasas, sesiapa yang menggantikannya akan berdepan masalah kerana gaya dan corak pengurusan mungkin berbeza. Dia tidak semestinya faham apa yang ada dalam minda orang sebelumnya. Oleh itu, mewujudkan sistem dan proses perniagaan berdasarkan strategi serta polisi yang dibentuk secara formal menjadi satu perkara kritikal. Apabila perjalanan perniagaan ditentukan dengan secara sistematik, orang baharu yang mengambil alih tahu di mana punca harus dipegang. Membina pasukan pengurusan mantap yang boleh mengambil tindakan dan membuat kebanyakan keputusan operasi tanpa merujuk dahulu kepada pengasas juga adalah satu perkara penting. Ia termasuk penurunan kuasa dan kebertanggungjawaban kepada orang yang mempunyai kelayakan serta kemahiran bersesuaian dengan apa diamanahkan kepada mereka. Menjadi satu perkara lumrah – usahawan mahu mewariskan perniagaan yang dibina kepada anak-anak mereka. Dalam mencapai hasrat itu, elok sekiranya mereka memastikan adakah anak mereka benar-benar minat dan mempunyai kemampuan untuk membawa perniagaan ke tahap lebih cemerlang. Sekiranya mereka berminat dan layak, satu program perlu diwujudkan bagi membolehkan mereka belajar selok-belok perniagaan serta mahir dalam perkara-perkara yang menjadi asas kepada kejayaan perniagaan. Membuat anggapan kemahiran berniaga boleh diwarisi adalah satu andaian yang berbahaya. Sekiranya didapati tidak ada anak-anak atau ahli keluarga yang berminat, terimalah hakikat itu. Jika dipaksakan juga, belum tentu mereka akan dapat menguruskan perniagaan seperti dihajati. Dalam kes Anil Ambani, dia kemudiannya menjadi bankrap. Mahu tidak mahu, perniagaan mungkin kena dijual atau orang luar dibawa masuk sebagai pengganti usahawan. Perkara itu perlu ditetapkan terlebih awal agar pengasas perniagaan boleh menerajui proses penggantiannya tatkala dia masih lagi bertenaga. Walaupun membawa agenda perancangan penggantian mungkin menjadikan usahawan tidak selesa, bayangkan akibatnya jika perniagaan ditinggalkan tanpa pengganti. Ia bukan sahaja boleh mengelak keruntuhan perniagaan tetapi menjadikan pengagihan pusaka lebih harmoni. * Datuk Nik Mohd Hasyudden Yusoff ialah bekas Ketua Pegawai Eksekutif Tabung Haji