Perkasa sistem raja berperlembagaan

[DIKEMAS KINI] RAJA berperlembagaan dan raja berkuasa mutlak lain sekali sungguhpun kedua-duanya diketuai raja. Dalam sistem raja mutlak, Raja adalah pemimpin politik yang paling berkuasa dan bertanggungjawab atas kejayaan dan kegagalan kerajaan. Untuk melindungi raja daripada kritikan awam, undang-undang derhaka (lese majeste) atau hasutan yang keras digunakan. Namun, kuku besi tidak semestinya boleh mengelakkan atau mematahkan kebangkitan dan revolusi. Ini sebabnya, banyak negara raja mutlak kini bertukar menjadi republik, dengan Nepal pada 2015 sebagai kes terbaru. Raja berperlembagaan adalah salah satu bentuk demokrasi berparlimen yang membezakan ketua negara dan ketua kerajaan. Raja sebagai ketua negara dibebaskan daripada pergelutan politik dan diangkat sebagai lambang perpaduan negara. Maka, apabila rakyat tak puas hati, kerajaan boleh ditukar ganti, tetapi raja tetap disayangi. Perisai yang mempertahankan keluhuran institusi raja bukan undang-undang derhaka atau hasutan tetapi keneutralan politik institusi raja. Dengan meneutralkan istana dalam politik, maka parti-parti yang bersaing tiada insentif untuk melawan istana sebaliknya ada insentif untuk mendukung raja sebagai simbol perpaduan kebangsaan. Pemikir politik Britain pada kurun ke-19 (juga penyunting kedua majalah The Economist) Walter Bagehot menghujahkan kelebihan sistem raja berperlembagaan daripada sistem demokrasi berpresiden di Amerika Syarikat. Dalam republik berpresiden, ketua negara adalah pesaing dalam arena politik dan oleh itu sukar menyatupadukan semua rakyat. Ini nyata sekali apabila kita lihat Donald Trump memecahbelahkan masyarakat Amerika Syarikat. Jadi, raja berperlembagaan boleh dilihat sebagai satu kompromi bijaksana yang memperkasakan kedua-dua sistem demokrasi dan institusi raja. Sungguhpun ketua simbolik (figurehead) saja, Raja dalam sistem raja berperlembagaan – sepertimana presiden bukan-eksekutif dalam republic berparlimen – tetap ada peranan politik dan kuasa budi bicara seperti dalam menentukan calon PM atau memperkenankan pembubaran parlimen. Pun begitu, keputusan raja tetap bukan mutlak dan boleh dikemaskini dengan keputusan Parlimen. Melupuskan sesuatu keputusan raja bukan kelakuan menderhaka. Sebagai contoh, PM dilantik oleh Raja berdasarkan sokongan majoriti di Parlimen. Jika PM hilang majoriti, dia boleh dipecat oleh Parlimen untuk diganti dengan orang baru. PM boleh naik turun, nama Raja tidak tercemar kerana Raja tidak memihak. Maka, membawa usul undi percaya terhadap PM atau menewaskannya bukan mempersoalkan kebijaksanaan raja atau menderhaka, sebaliknya memperlengkapkan peranan Raja sebagai pemudah cara demokrasi. Apabila majoriti lama sudah melebur, Raja akan melantik PM yang mewakili majoriti baru. Untuk mengelakkan calon PM yang tiada majoriti kukuh dilantik dan dijatuhkan tak lama kemudian, wujudlah mekanisme undi percaya untuk calon PM sebelum atau sebaik saja selepas pelantikan. PM yang dapat buktikan majoriti biasanya dilindungi daripada undi percaya baru untuk sesuatu tempoh masa seperti setahun. Secara umumnya, sistem raja berperlembagaan diperkasakan dengan proses kodifikasi. Dalam bahasa biasa, kebiasaan yang dahulu ‘tersirat’ dijadikan ‘tersurat’ untuk mengurangkan kekaburan dan kontroversi. Pada 2011, Kerajaan UK menerbitkan Manual Kabinet https://shorturl.at/gdHas yang tidak berstatus undang-undang lagi bukan perlembagaan tetapi menjelaskan process, peranan dan kuasa institusi-institusi besar negara. Sebagai contoh, kalau berlaku parlimen bergantung, parti-parti akan berunding pasal tentang pembentukan kerajaan. Istana akan dimaklumkan dengan perkembangan tetapi langsung tidak terlibat. (Perenggan 2.13) Itu cara Britain melindungi Rajanya daripada polemik politik tanpa undang-undang hasutan. Masak biar di dapur Rehat biar di kamar Politik boleh macam lumpur Teratai tinggi tak tercemar * Profesor Wong Chin Huat ialah Timbalan Ketua (Strategi), Pejabat Asia, Rangkaian Penyelesaian Pembangunan Mampan PBB (SDSN-Asia) di Universiti Sunway