Relevan lagikah Komanwel?

MESYUARAT Ketua-Ketua Kerajaan Komanwel 2024 (CHOGM) berlangsung minggu lalu di kepulauan Samoa di Lautan Pasifik. Ia telah dirasmikan oleh Ketua Komanwel, Raja Charles III yang menggantikan Ratu Elizabeth II sebagai peneraju pertubuhan dianggotai oleh negara-negara pernah dijajah kuasa Eropah itu. Sudah menjadi tradisi negara-negara Komanwel bersetuju memberi penghormatan kepada penyandang takhta United Kingdom (UK) sebagai ketua mereka walaupun ada anggota pertubuhan itu sebenarnya berpemerintahan republik. Bagi UK, Komanwel masih dianggap sebuah pertubuhan politik penting. Kehadiran Raja Charles III dan Perdana Menterinya, Keir Starmer adalah testimoni kepada hakikat tersebut. Justeru, publisiti meluas diberikan kepada CHOGM 2024 oleh media arus perdana termasuk stesen berita TV seperti BBC World dan Skynews yang berpangkalan di London. Hal itu tidak menghairankan kerana Komanwel ialah organisasi yang telah diasaskan Britain pada 1926 sebagai persiapan untuk mengekalkan kegemilangan penjajahan UK dalam bentuk baharu iaitu perhubungan berasaskan kesamarataan kononnya. Sebab itu, ia diberi nama Commonwealth dalam bahasa Inggeris iaitu adunan dua perkataan – common dan wealth. Diterjemahkan secara longgar dalam bahasa Melayu, ia bermaksud kekayaan bersama. Namun, kekayaan bersama dalam Komanwel tidak pernah dikongsi secara sama rata. Malah, jika diamati secara jujur, tanah-tanah jajahan UK adalah sumber bahan mentah dan tenaga murah yang telah menggerakkan revolusi industri bermula di England. Ada juga dakwaan pedagang British menjadi kaya raya kerana mereka terlibat dalam perdagangan hamba iaitu menjual penduduk kulit hitam kepada pemilik ladang di Karibea. Isu perdagangan hamba menjadi isu besar pada CHOGM 2024. Sekumpulan negara menuntut UK membayar pampasan bagi eksploitasi dilakukan pada masa lalu tetapi ditolak mentah-mentah oleh kerajaan UK. Pada asalnya Komanwel hanya dianggotai Britain dan tujuh negara berstatus dominion dalam empayar British iaitu Australia, Kanada, India, Irish Free State, Newfoundland, New Zealand serta Afrika Selatan. Negara-negara itu walaupun sebahagian empayar British tetapi masing-masing menikmati kebebasan tertentu dalam mentadbir negara ketimbang tanah-tanah jajahan lain. Hari ini Komanwel dianggotai 55 negara yang mempunyai pertalian sejarah dengan Empayar British pada suatu waktu. Oleh sebab tanah jajahan UK bertebaran di seluruh benua dengan zon waktu berbeza iaitu di Amerika Utara, Asia, Afrika dan Oceana, maka semasa kegemilangan empayar tersebut, kata kunci yang menjadi kebanggaan tuan penjajah di London ialah ‘matahari tidak pernah terbenam’. Malaysia turut menyertai Komanwel apabila ia mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1957 dan kekal sebagai anggota hingga kini. Namun, tidak dapat dinafikan kepentingan Komanwel dalam keutamaan dasar luar Malaysia sudah jauh berbeza berbanding tahun-tahun awal kemerdekaan negara. Di bawah tiga Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman Putra Alhaj, Tun Abdul Razak Hussein dan Tun Hussein Onn antara 1957 hingga 1981, Komanwel mendapat perhatian agak istimewa kerana mereka merupakan pemimpin terdidik di London. Tun Dr Mahathir Mohamad yang mengambil alih kepimpinan negara selepas itu pada mulanya tidak menganggap Komanwel sebagai keutamaan dasar luar beliau. Namun, beberapa tahun selepas beliau mengambil pendirian agak lunak terhadap pertubuhan tersebut seperti terpancar dengan kesediaan Kuala Lumpur menganjurkan Sukan Komanwel pada 1988 dan menjadi tuan rumah CHOGM buat pertama kalinya bagi Malaysia pada 1989. Perdana Menteri selepas Mahathir juga mengambil sikap suam-suam kuku terhadap Komanwel. Oleh kerana CHOGM 2024 diwakili Menteri Luar, Datuk Seri Mohamad Hassan, bukannya Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar Ibrahim, maka ia kelihatan malap dari segi publisiti. Malaysia juga tidak diwakili Perdana Menteri ketika itu, Datuk Seri Ismail Sabri Yaakob pada CHOGM 2022 di Rwanda. Mungkinkah mesej tersirat yang ingin disampaikan berikutan keengganan dua Perdana Menteri kita menghadiri CHOGM sejak akhir-akhir ini ialah masanya sudah tiba untuk Malaysia melupakan Komanwel kerana pertubuhan itu tidak lagi relevan dalam perhubungan luar kita? * Dr Chamil Wariya ialah Pengarah VOA MEDIA NETWORK, penyedia kandungan faktual